Ochrona czynna
Przedmiotem prac było przeprowadzenie nadzoru przyrodniczego nad realizacją zadań mających na celu przywróceniu lub utrzymanie właściwego stanu ochrony 4 typów zagrożonych i chronionych siedlisk przyrodniczych (łąki świeżej użytkowanej ekstensywnie 6510, murawy naskalnej 6110 Alysso-Sedion, wapienne ściany skalne 8210 i, murawy kserotermiczne Festuco-Brometea 6210) oraz translokacji i regeneracji roślin i zbiorowisk roślinnych.
Działania będące pod nadzorem polegały na:
2010 rok
a) przygotowaniu harmonogramu działań związanych z różnorodną fenologią poszczególnych gatunków, zapoznaniu się z biologią i ekologią zbiorowisk oraz gatunków objętych projektem, opracowanie danych literaturowych na temat stanowisk, będących potencjalnym źródłem diaspor.
b) rozpoznaniu terenu, analizie składu gatunkowego i stanu zachowania fitocenoz oraz ilościowego rozkładu gatunków objętych projektem.
c) wyznaczeniu stanowisk dla wsiedlania gatunków objętych projektem
d) pobieraniu diaspor z najbliżej położonych stanowisk, przygotowaniu terenu pod wsiedlanie gatunków objętych projektem – obejmujące zabiegi agrotechniczne poprawiające jakość siedliska (mechaniczne usuwanie niepożądanych gatunków, wzruszanie gleby, punktowe usuwanie darni, motykowanie)
e) oczyszczeniu fragmentu kamieniołomu z gleby oraz darni (stworzenie siedliska dla muraw naskalnych).
2011 rok
f) zbiorze nasion gatunków roślin wskazanych w ww. Umowie.
g) wsiedlaniu gatunków roślin wskazanych w ww. umowie (w przypadku populacji, które na stanowisku naturalnym nie były liczne, decydowano się jedynie na zbiór nasion, aby nie zagrozić istnieniu populacji).
h) regeneracji zbiorowisk roślinnych poprzez wysiew nasion i wsiedlanie siewek wyhodowanych ex situ,
i) regeneracja zbiorowisk roślinnych poprzez miejscowe przeorywanie oraz selektywne usuwanie niepożądanych roślin.
j) koszeniu roślinności łąkowej i murawowej na powierzchni ok. 2,7 ha
k) wypasaniu roślinności łąkowej i murawowej przez stado owiec
Łącznie w ciągu ostatnich 2 lat wprowadzono na terenie objętym projektem 21 gatunków roślin z listy obejmującej 22 taksony:
Ochrona czynna w kamieniołomach jest trudna i skomplikowana ze względu na nieprzerwane zarastanie ścian skalnych. Utrzymanie w dobrym stanie widocznej geologii nie jest możliwe bez ingerencji człowieka, który nieustannie musi kontrolować stan roślinności na powierzchniach skalnych. Co nie oznacza, że konieczne jest całkowite usunięcie roślin. W procesie ochrony cennych zbiorowisk roślinności skalnej jak i odsłonięć geologicznych ważny jest kontakt ekspertów z dziedziny botaniki jak i geologii w celu wypracowania wspólnej koncepcji ochrony. Należy pamiętać, że z punktu widzenia ochrony przyrody, aby zadbać o rośliny porastające skały, należy pamiętać również o samej skale, która jest dla niej samej siedliskiem.
OCENA EFEKTYWNOŚCI PODJĘTYCH DZIAŁAŃ
W trakcie realizacji nadzoru botanicznego uczestniczono w ok. 16 pobraniach materiału biologicznego oraz wsiedlaniu pobranych populacji roślin. W każdym roku pod koniec sezonu wegetacyjnego przeprowadzono kontrolę udatności wsiedleń wszystkich gatunków wykazanych w protokołach zdawczo-odbiorczych wykonawcy wsiedleń, tj. Śląskiego Ogrodu Botanicznego w Mikołowie-Mokrem.
W trakcie realizacji zadania w wyniku uzgodnień z wykonawcami koszeń, przygotowywania siedlisk, translokacji roślin oraz osobami odpowiedzialnymi za wypas owiec, uzyskano wszystkie parametry wymagane w projekcie, tj. składy gatunkowe oraz powierzchnie, które docelowo mają być biotopami wskazanych taksonów oraz zbiorowisk, a także stabilne populacje gatunków wsiedlanych.
Odstąpienie od wsiedlenia zagrożonego gatunku goryczuszki czeskiej, w związku z jej szybką tendencją regresywną w Polsce i brakiem dostępnej, silnej populacji, należy uznać jedynie za przejaw troski o stan różnorodności florystycznej kraju i ocenić pozytywnie.
W wyniku realizacji podjętych działań odtworzono na zakładanych powierzchniach łąkę świeżą, murawy naskalne oraz murawę kserotermiczną. Ich stan można uznać obecnie za dobry (łąka, murawa kserotermiczna) oraz dostateczny (murawa naskalna). Utrzymują się w niej gatunki diagnostyczne takie jak rajgras zwyczajny Arrhenatherum elatius, złocień łąkowy Leucanthemum vulgare, wiechlina łąkowa Poa pratensis, kostrzewa łąkowa Festuca pratensis, wyczyniec łąkowy Alopecurus pratensis (dla łąki), kłosownica rozpierzchła Brachypodium pinnatum, szałwia łąkowa Salvia pratensis, szałwia okółkowa Salvia verticillata (dla murawy kserotermicznej) oraz wiechlina spłaszczona Poa compressa, rozchodnik ostry Sedum acre, skalnica trójpalczasta Saxifraga tridactylites (dla murawy naskalnej).
Podsumowując należ stwierdzić, że wszystkie zakładane efekty działania zostały osiągnięte. Siedliska są przygotowane w sposób właściwy i spełniają warunki trwałej egzystencji. Populacje wyznaczonych w projekcie gatunków, przy założeniu odpowiedniej pielęgnacji i monitoringu, mają duże szanse na stanie się trwałym elementem flory rezerwatu "Góra św. Anny".