Grzbiet Chełma

Podjeżdżając do Góry Św. Anny zarówno od południa (Zdzieszowice) jak i od strony północnej (Kalinowice, Niwki) widzimy, że nagle, na wysokość blisko 200 m ponad równą i płaską nizinę, wznosi się wielki Grzbiet Chełma. Ciągnie się on od Ligoty Dolnej i Zakrzowa na wschód prawie równoleżnikowo przez około 20 km, a dokładna analiza map wykazuje, że Grzbiet Chełma ma długość ponad 40 km, choć jego wschodnia część nie jest łatwo wyróżnialna gołym okiem w terenie. Jest to zrąb tektoniczny, wyniesiony wzdłuż serii uskoków równoleżnikowych pod koniec paleogenu (starszego trzeciorzędu) 27 mln lat temu. To podnoszenie tektoniczne miało miejsce w związku z ogólnoświatowymi ruchami tzw. orogenezy alpejskiej, która w Europie była inicjowana ciągłym napieraniem płyty afrykańskiej na europejską.

            Zrąb Chełma zbudowany jest w swojej zasadniczej masie ze skał dolnego (głównie lądowe piaskowce) i środkowego (głównie morskie wapienie) triasu, przy czym na powierzchni odsłaniają się tylko te ostatnie. Miejscami zbocza Grzbietu przykryte są kilkumetrową pokrywą piasków czwartorzędowych, a w partiach szczytowych występują cienkie i niezbyt rozległe pokrywy lessów czwartorzędowych. Jednak większość szczytowych partii zachodniej części Chełma nie jest przykryta utworami czwartorzędowymi, z wyjątkiem gleby, pod którą odsłaniają się od razu wapienie triasu. Na samej Górze Św. Anny występują też skały wulkaniczne - nefelinity, będące pozostałością istniejącego tam 27 mln lat temu wulkanu oraz wielkie bloki skał kredy (piaskowce i margle) zatopione w lawie. Skały kredowe pokrywały kiedyś ciągłą pokrywą zarówno cały Grzbiet Chełma jak i okolice otaczające ten zrąb, ale zostały całkowicie usunięte przez erozję w trzeciorzędzie.

 

Materiały wykorzystane zostały z opracowania: Zanim Góra Św. Anny wynurzyła się z morza. Skamieniałości, jaskinie i drogie kamienie wokół sanktuarium św. Anny

Robert Niedźwiedzki, Marek Zarankiewicz

Wybrana bibliografia:

Bodzioch A., 1987: Uwagi o pochodzeniu Góry Świętej Anny. Przegląd Geograficzny, 59 (3): 379-384.
Niedźwiedzki R., 1994: Nowe dane o budowie geologicznej Góry Św. Anny (Śląsk Opolski). Ann. Soc. Geol. Pol., 63: 333 - 351.
Niedźwiedzki R., 2005: Stratygrafia, zapis paleontologiczny i warunki sedymentacji wapienia muszlowego na Górny Śląsku. W: Jureczka J., Buła Z. & Żaba J. (red.): Materiały 76 Zjazdu Naukowego Polskiego Towarzystwa Geologicznego, Rudy k/Rybnika: 161-165.
Niedźwiedzki R., 2006: Rekiny w opolskim morzu. Gazeta Wyborcza, opolska; 3 XI 2006
Niedźwiedzki R., 2006: Gdy zalewało nas tropikalne morze. Gazeta Wyborcza, opolska; 30 XII 2006
Spałek K., 2007: Wapienników coraz mniej. Gazeta Wyborcza, opolska; 5 IV 2007
Woźniak P., Sikora R. & Niedźwiedzki R., 2005: Góra Św. Anny oraz cmentarzysko triasowych gadów w Krasiejowie - możliwości wykorzystania aspektów geologicznych w turystyce. W: Jureczka J., Buła Z. & Żaba J. (red.): Materiały 76 Zjazdu Naukowego Polskiego Towarzystwa Geologicznego, Rudy k/Rybnika: 233-242.
Chryzogon Reisch, 2006: Historia Góry Świętej Anny na Górnym Śląsku. Franciszkańskie Wyd. św. Antoniego, Wrocław

*W niniejszym opracowaniu, wykorzystane są, dzięki uprzejmej zgodzie opolskiej redakcji Gazety Wyborczej, fragmenty tekstu autorstwa Roberta Niedźwiedzkiego, opublikowane w Gazecie Wyborczej 3 XI i 30 XII 2006. Wykorzystano także informacje archeologiczne udzielone nam przez dr Andrzeja Wiśniewskiego z Uniwersytetu Wrocławskiego.