Informacje o Geoparku Góra św. Anny

           Park Krajobrazowy „Góra Św. Anny” to jedno z niewielu miejsc na mapie Polski, gdzie na stosunkowo niewielkim obszarze 5.051 ha, można zobaczyć jedne z najładniejszych i dobrze zachowanych profili środkowego wapienia muszlowego z liczną dobrze zachowaną fauną. Oprócz dominujących skał środkowo-triasowych, występują tu również podścielające je osady piaskowców i zlepieńców karbońskich, które zachowały się w miejscowości Żyrowa oraz dużo młodsze wulkanity z samego wierzchołka Góry św. Anny. Trwające niegdyś procesy geologiczne były bardzo złożone, dzięki czemu w skałach, możemy obserwować przejawy metamorfizmu kontaktowego, deformacje, uskoki, zapadliska, formy krasowe. Dominującym elementem krajobrazu są pola uprawne, które jak morskie fale oblewają ze wszech stron wyniesienie Garbu Chełma. Wygląd przyległych terenów zawdzięczamy zlodowaceniu skandynawskiemu, które ostatecznie ukształtowało krajobraz. Wycofujący się lądolód pozostawił po sobie materiał piaszczysty oraz mniejsze i większe głazy narzutowe, które licznie występują na polach.

            W północno-wschodniej części parku, dobrze widoczne są pokrywy lessowe, w których woda wyrzeźbiła malownicze wąwozy oraz suche doliny. Dodatkowym atutem tego miejsca są również walory historyczno-kulturowe, które przyciągają wielu turystów w okolice Góry Św. Anny.

            Wszystkie te walory przyrodniczo-geologiczne przyczyniły się do utworzenia na obszarze Polski drugiego w kolejności Krajowego Geoparku „Góra Św. Anny”. Obecnie na obszarze Polski zostały utworzone trzy geoparki: Łuk Mużakowa (woj. lubuskie), Góra Św. Anny (woj. opolskie) oraz Karkonoski Park Narodowy z otuliną (woj. dolnośląskie). Wszystkie trzy powstały ze względu na unikatowe walory geologiczne. W zamyśle geoparki w Polsce tworzone są w celu zachowania cennych geostanowisk dzięki tworzeniu sieci stanowisk dokumentacyjnych oraz czynnej ochronie odsłonięć skalnych i form rzeźby terenu. W ramach popularyzacji wykonuje się: ścieżki edukacyjne z infrastrukturą ułatwiającą zwiedzanie oraz punkty informacji geologicznej. Wszystkie te działania mają na celu poprawienie świadomości geologicznej i rozwój geoturystyki w Polsce. Obszary takie są miejscem nauk o Ziemi, które umożliwiają przeprowadzenie zajęć w terenie oraz propagowanie aktywnych form nauczania.

            Obszarowi Góry Św. Anny został nadany status Geoparku Krajowego 1 czerwca 2010 r., podczas plenerowej imprezy „Spotkanie na wulkanie” zorganizowanej przez Stowarzyszenie Kraina Św. Anny oraz Zespół Opolskich Parków Krajobrazowych – Oddział w Górze Św. Anny. Obszar geoparku mieści się w całości na terenie parku krajobrazowego i zajmuje ponad połowę jego powierzchni. Na jego terenie zaprojektowana została ścieżka geologiczna o długości 10 kilometrów, która rozpoczyna się w miejscowości Góra Św. Anny (geostanowisko nefelinitów) i kończy w miejscowości Ligota Dolna (rezerwat roślinności kserotermicznej). Ścieżka łączy najciekawsze przyrodniczo-geologiczne miejsca: geostanowisko nefelinitów, Dolinę „Krowioka”, amfiteatr skalny, rezerwat „Biesiec” oraz kamieniołom Ligota Dolna. Na trasie mieści się 11 geostanowisk, z tablicami informacyjnymi (przygotowane przez zespół osób z PIG-PIB Oddziału Górnośląskiego w Sosnowcu), które w ciekawy i przystępny sposób opisują poszczególne miejsca. Ścieżka geologiczna w większości miejsc została poprowadzona po istniejących już szlakach turystycznych, dlatego bez problemu można ją przemierzać pieszo lub rowerem. Każde z geostanowisk można zwiedzać oddzielnie, nie przestrzegając wyznaczonej numeracji, gdyż zrozumienie informacji na którejkolwiek z tablic nie wymaga zaznajomienia się z poprzedzającymi. Dzięki tak przygotowanej ścieżce, wycieczki po geoparku, mogą odbywać się bez przewodnika. Przebycie trasy geologicznej zajmuje około 6-7 godzin. Osoby, które chcą zobaczyć wszystkie miejsca i bardziej szczegółowo poznać budowę geologiczną, potrzebują około dwóch dni.

            Ze względu na lokalizację geoparku na terenie Parku Krajobrazowego „Góra Św. Anny”, pobyt na tym terenie można dodatkowo wzbogacić poznając również walory historyczno-kulturowe i przyrodnicze przemierzając inne ścieżki edukacyjne. Dla grup zorganizowanych szkolnych, pracownicy parku krajobrazowego organizują zajęcia edukacyjne w geostanowisku nefelinitów po wcześniejszym ich umówieniu.

Materiały wykorzystane zostały z opracowania: Zanim Góra Św. Anny wynurzyła się z morza. Skamieniałości, jaskinie i drogie kamienie wokół sanktuarium św. Anny

Robert Niedźwiedzki, Marek Zarankiewicz

Wybrana bibliografia:

Bodzioch A., 1987: Uwagi o pochodzeniu Góry Świętej Anny. Przegląd Geograficzny, 59 (3): 379-384.
Niedźwiedzki R., 1994: Nowe dane o budowie geologicznej Góry Św. Anny (Śląsk Opolski). Ann. Soc. Geol. Pol., 63: 333 - 351.
Niedźwiedzki R., 2005: Stratygrafia, zapis paleontologiczny i warunki sedymentacji wapienia muszlowego na Górny Śląsku. W: Jureczka J., Buła Z. & Żaba J. (red.): Materiały 76 Zjazdu Naukowego Polskiego Towarzystwa Geologicznego, Rudy k/Rybnika: 161-165.
Niedźwiedzki R., 2006: Rekiny w opolskim morzu. Gazeta Wyborcza, opolska; 3 XI 2006
Niedźwiedzki R., 2006: Gdy zalewało nas tropikalne morze. Gazeta Wyborcza, opolska; 30 XII 2006
Spałek K., 2007: Wapienników coraz mniej. Gazeta Wyborcza, opolska; 5 IV 2007
Woźniak P., Sikora R. & Niedźwiedzki R., 2005: Góra Św. Anny oraz cmentarzysko triasowych gadów w Krasiejowie - możliwości wykorzystania aspektów geologicznych w turystyce. W: Jureczka J., Buła Z. & Żaba J. (red.): Materiały 76 Zjazdu Naukowego Polskiego Towarzystwa Geologicznego, Rudy k/Rybnika: 233-242.
Chryzogon Reisch, 2006: Historia Góry Świętej Anny na Górnym Śląsku. Franciszkańskie Wyd. św. Antoniego, Wrocław

*W niniejszym opracowaniu, wykorzystane są, dzięki uprzejmej zgodzie opolskiej redakcji Gazety Wyborczej, fragmenty tekstu autorstwa Roberta Niedźwiedzkiego, opublikowane w Gazecie Wyborczej 3 XI i 30 XII 2006. Wykorzystano także informacje archeologiczne udzielone nam przez dr Andrzeja Wiśniewskiego z Uniwersytetu Wrocławskiego.